Jak wybrać odpowiedni papier niepowlekany?

Papierów niepowlekanych na rynku jest całe mnóstwo. Różnią się między sobą składem surowcowym, spulchnieniem, szorstkością i odcieniem. Spróbujmy je zatem nieco uporządkować pod kątem zastosowań.

Książki z tekstem bez ilustracji

Tutaj od papieru wymagamy, aby miał odpowiednią nieprzezroczystość – co najmniej 89-90%, dzięki czemu tekst nie będzie przebijał na drugą stronę utrudniając czytanie. Kolejna sprawa to spulchnienie (inaczej wolumen), czyli iloraz grubości i gramatury  – im większy, tym papier grubszy przy tej samej gramaturze. Książka będzie miała szerszy grzbiet przy tej samej masie, co nada publikacji okazały wygląd. Pamiętajmy również o tym, że tekst na papierach o niższej białości i kremowych, z racji mniejszego kontrastu lepiej się czyta.

Wysoka nieprzezroczystość, duży stopień spulchnienia
(w przedziale 1,5-2,0) oraz niższa białość to typowe parametry papierów drzewnych, czyli produkowanych na bazie mas mechanicznych oraz mas makulaturowych. Ich słabą stroną jest skłonność do pylenia oraz niska odporność na starzenie, ze względu na zawartość ligniny – z czasem ich wytrzymałość spada, będą również żółkły. Jeśli zależy nam na wysokiej jakości, wybierajmy papiery bezdrzewne lub z niewielką domieszką mas mechanicznych. Najczęściej stosowane gramatury to 60-80 g/m².

Książki i akcedensy z tekstem oraz ilustracjami jedno- lub dwukolorowymi

Wymagania jakościowe przy tego typu drukach są nieco większe. Oczywiście dalej zależy nam na nieprzezroczystości i wolumenie, ale również na dobrej reprodukcji grafik lub czarno-białych zdjęć. Warto sięgnąć tu po papiery powierzchniowo zaklejane, mniej absorbujące farbę, co przełoży się na mniejszy przyrost punktów rastrowych. Zaklejenie zmniejszy również skłonność papieru do pylenia. Jak sprawdzić czy papier jest zaklejany? Wystarczy nanieść na powierzchnię kroplę wody – powinna się tam utrzymać przez dłuższy czas.
W papier niezaklejony wsiąknie natychmiast. Gramatury to zwykle 80-120 g/m², wolumen 1,5-1,8.

Książki z wielobarwnymi reprodukcjami, albumy, kalendarze ścienne, ekskluzywne materiały reklamowe itp. 

W takich przypadkach sięgniemy po papiery najwyższej jakości, zaprojektowane z myślą o druku wielobarwnym. Bardzo istotnym parametrem będzie tu gładkość. Im gładszy papier, tym więcej szczegółów zdjęcia jesteśmy
w stanie na nim odwzorować. Przyrost wielkości punktu rastrowego będzie również mniejszy, a to oznacza wierną reprodukcję barw. Wysokiej jakości papiery niepowlekane to zaklejane powierzchniowo papiery bezdrzewne, produkowane z najszlachetniejszego surowca – włókien celulozy. Mają one najlepsze parametry wytrzymałościowe, dużą gładkość, są odporne na starzenie i nie pylą. Właściwie ich jedyną wadą jest stosunkowo niska nieprzezroczystość. Zalecana przy druku zdjęć powinna wynosić 95%, a przy apli – 97%. Dlatego przy druku wielobarwnym zmuszeni jesteśmy sięgać po nieco wyższe gramatury (nieprzezroczystość papieru wzrasta z jego gramaturą) – minimum 100 g/m². Wolumen tych papierów to zwykle 1,1-1,4.

Jak już wspomniałem, na papierach niepowlekanych można z powodzeniem drukować wysokiej jakości, wielobarwne prace. Wymaga to jednak odpowiedniego przygotowania materiałów do druku. 
 
Zacznijmy od doboru liniatury rastra. Maksymalna liniatura
z jaką możemy drukować na danym papierze zależy od jego chłonności i szorstkości. Im bardziej szorstki i chłonny, tym niższą liniaturę rastra powinniśmy zastosować. Na papierach niepowlekanych zazwyczaj wybieramy liniatury z przedziału 133-175 lpi. Doboru liniatury rastra zwykle dokonuje drukarnia, ale zawsze warto to skonsultować. I zapytać Pana Drukarza dlaczego właśnie tyle.

Kolejna sprawa to kompensacja przyrostu wielkości punktu rastrowego. Drukowanie na szorstkim i chłonnym podłożu, wiąże się ze sporym przyrostem punktu. Efektem tego będzie utrata szczegółów w ciemnych partiach obrazu i ogólne obniżenie kontrastu odbitki. Dlatego przyrost ten powinien zostać skompensowany. Jest to
o tyle skomplikowane, że zależy on nie tylko od rodzaju papieru, ale również od liniatury rastra, stanu maszyny drukarskiej, farby itd. Najlepszym rozwiązaniem jest poproszenie drukarni o informację jakiego profilu powinniśmy użyć przy przygotowaniu pracy do druku na papierze niepowlekanym. Czasem drukarnia przekaże nam własny profil. Jeśli drukarnia zaleci nam użycie ISO Coated – szukamy innej drukarni.

Aby nie nanosić zbyt dużej ilości farby na papier, przy separacji obrazu należy ustalić maksymalne pokrycie farbą. Chodzi o sumę pokryć procentowych poszczególnych farb triadowych i farby czarnej w danym obszarze odbitki. Możemy je obniżyć zastępując udział farb triadowych większym udziałem farby czarnej. Przy założeniu, że urządzenia drukujące są dokładnie skalibrowane, a materiały zostały odpowiednio przygotowane, ilość farby na papierze niepowlekanym może wynosić maksymalnie 280%. W praktyce stosuje się 260%, gdyż przy większej wartości rzadko uzyskuje się lepszy rezultat, a mogą pojawić się problemy ze schnięciem, odciąganiem i rozmazywaniem farby. 

Dobrym rozwiązaniem jest stosowanie ogólnych profili ICC oferowanych przez producentów papieru. Taki profil zapewnia odpowiednią kompensację przyrostu punktów rastrowych, wynikającego z charakterystyki samego papieru. Zapisany jest w nim również algorytm obniżania całkowitego pokrycie farbą. Firma Arctic Paper stworzyła ogólne profile dla wszystkich swoich papierów niepowlekanych oraz powlekanych matowych. Można je pobrać wraz z instrukcją stosowania ze strony www.arcticpaper.com/icc.

Pamiętajmy jednak o tym, że najważniejszym narzędziem w procesie zarządzania barwą jest nie spektrofotometr, ale… telefon. Komunikacja pomiędzy klientem, projektantem i drukarnią na wczesnym etapie planowania pracy pomoże nam uniknąć nieporozumień oraz wielu problemów podczas produkcji, które czasem mogą okazać się bardzo kosztowne. Zatem przy najbliższej okazji ruszamy do drukarni na akcept druku naszego projektu
i staramy się zakolegować z Panem Maszynistą.

 

Słowniczek pojęć (najważniejsze pojęcia z kategorii papieru
i druku):

 

papier powlekany – papier uszlachetniony metodą nakładania na powierzchnię wstęgi mieszanek pigmentowo-klejowych.

papier bezdrzewny – papier pozbawiany ligniny, produkowany głównie na bazie mas chemicznych.

papier drzewny – papier zawierający ligninę, produkowany głównie na bazie mas mechanicznych.

masy mechaniczne – masy włókniste otrzymywane poprzez mechaniczne rozwłóknianie drewna, półprodukt do produkcji papieru.

masy chemiczne – masy włókniste otrzymywane poprzez delignifikację drewna, czyli chemiczne rozpuszczenie
i usunięcie większości ligniny. Inna nazwa to masy celulozowe. Półprodukt do produkcji papieru.

zaklejanie powierzchniowe papieru – nakładanie na powierzchnię wstęgi papieru warstwy klejowej. Stosuje się głównie kleje oparte na modyfikowanej skrobi. Ma na celu zwiększenie odporności papieru na ścieranie, zmniejsza chłonność farby graficznej przez włókna oraz obniża skłonność papieru do pylenia.

gramatura papieru – masa (wyrażona w gramach) jednego metra kwadratowego wyrobu papierowego.

wolumen papieru – stosunek grubości papieru wyrażonej w mikrometrach (mikronach) do gramatury papieru wyrażonej w g/m2. Inaczej: stopień spulchnienia, spulchnienie lub objętość. Bardzo gładkie, satynowane papiery niepowlekane mają wolumen na poziomie 1,1. Papiery objętościowe mogą mieć wolumen nawet 2,0.

nieprzezroczystość papieru – opór papieru wobec przenikania światła.

apla – powierzchnia zadrukowana jednobarwną, nierastrowaną płaszczyzną.

raster – symulacja obrazu wielotonalnego za pomocą obrazu jednotonalnego w postaci drobnego wzoru. Obraz składający się z drobnych kropek (lub w szczególnym przypadku z linii), dający podczas oglądania z normalnej odległości wrażenie istnienia półtonów.

raster amplitudowy – raster, w którym zróżnicowanie tonalne wynika ze zmiany wielkości regularnie rozstawionych punktów. Inaczej: raster tradycyjny, raster klasyczny.

punkt rastrowy – element zrastrowanego obrazu. Punkt, który zostaje pokryty podczas druku farbą.

liniatura rastra – w rastrze amplitudowym określa ilość rzędów kropek (lub linii) ułożonych równolegle względem siebie na jednostkę długości. Liniaturę wyraża się w liniach na cal - lpi (lines per inch), lub rzadziej w liniach na centymetr.

farby triadowe – farby procesowe w druku czterobarwnym: niebieskozielona (Cyan), purpurowa (Magenta), żółta (Yellow) oraz czarna (blacK), w skrócie CMYK. Łączone ze sobą na odbitce drukarskiej dają barwę finalną.

maksymalne pokrycie farbą – parametr określający maksymalną ilość wszystkich farb CMYK, która może być użyta w druku. W druk offsetowym na każdą z czterech barw CMYK przypada od 0 do 100%. Teoretycznie więc, maksymalna wartość jaką możemy uzyskać to 400%. Inaczej: Total Ink Limit, Total Ink Coverage.

odciąganie farby w stosie – błąd w druku polegający na odbijaniu świeżej farby podczas wykładania arkuszy. Dolny, zadrukowany arkusz przekazuje część farby na spód górnego arkusza w stosie. W skrajnym przypadku może doprowadzić do sklejania arkuszy w stosie.